thơ Nguyễn Trãi

Thu Dạ Khách Cảm - Kỳ I

Lữ xá tiêu diêu tịch tác môn
Vi ngâm tụ thủ quá hoàng hôn
Thu phong lạc diệp ky tình tứ
Dạ vũ thanh đăng khách mộng hồn
Loạn hậu phùng nhân phi túc tích
Sầu trung tống mục ngụ càn khôn
Đáo đầu vạn sự giai hư huyễn (1)
Hưu luận Phàm vong dữ Sở tồn (2)

Nguyễn Trãi


 (1) Bản Nguyễn Gia Tuân (Ức Trai Thi Tập) phiên là hư ảo.
(2) Phàm vong, Sở tồn: Phàm và Sở là hai nước thuộc Trung Quốc
vào thời Xuân Thu, nước Phàm nhỏ, nước Sở lớn. Sách Trung Tử đề cập
về việc nước Phàm không vì nhỏ mà có thể mất (vong) hẳn, nước Sở
không hẳn nhờ lớn mà còn (tồn) mãi.


Khách Cảm Đêm Thu (I)

Quán buồn cửa liếp đìu hiu
Áo luồn tay, ngắm cảnh chiều ngâm nga
Gió thu tình, lá bay xa
Mưa ru khách mộng ánh nhòa đèn đêm
Loạn qua chẳng thấy người quen
Cảnh sầu xin gửi hồn lên cõi trời
Phù du muôn sự trên đời
Chuyện xưa Phàm Sở đành thôi luận bàn

Hải Đà phỏng dịch




Thu Dạ Khách Cảm - Kỳ II

Tây phong hám thụ hưởng tranh tranh (1)
Diêu lạc thanh bi cửu khách tình
Hoàng diệp mãn đình thu quá bán
Thanh đăng hòa vũ dạ tam canh
Bệnh đa cốt sấu miên ưng thiểu
Quan lãnh thân nhàn mộng diệc thanh
Nhất niệm tức lai thiên niệm tức
Kê trùng tự thử liễu tương tranh (2)

Nguyễn Trãi

 (1) Ức Trai Thi Tập (theo Dương Bá Cung) ghi là đề tranh,
(2) Kê trùng: gà và bọ. Do tích "Kê trùng đắc thất" trong bài
Hành Phược kê của Đỗ Phủ, với câu "Kê trùng đắc thất vô liễu thời"
Ý nói gà ăn bọ, người lại ăn gà, chẳng bao giờ hết vòng lẩn quẩn.


Khách Cảm Đêm Thu (II)

Gió lay cây lá xạc xào
Tiếng buồn làm khách nghẹn ngào phương xa
Lá đầy sân, nửa thu qua
Đèn xanh với tiếng mưa hòa ba canh
Bệnh nhiều giấc ngủ không đành
Việc quan thư thái mộng lành chơi vơi
Lo âu nghìn mối quên thôi
Tích xưa gà bọ cũng rồi qua đi
 
Hải Đà phỏng dịch




Thu Nhật Ngẫu Thành

Tiêu tiêu trụy diệp hưởng đình cao
Bệnh cốt tài tô khí chuyển hào
Thiên địa tư văn tùng cổ trọng (1)
Hồ sơn thanh hứng nhập thu cao
Kính trung bạch phát giai nhân lão
Thân ngoại phù danh mạn nhĩ lao
Miến tưởng cố viên tam kính cúc (2)
Mộng hồn dạ dạ thượng quy đao.

Nguyễn Trãi

 (1) Tư văn: nền văn ấy. Văn tức là lễ nhạc, chế độ do đạo Khổng
đặt ra cho việc cai trị (văn trị).
(2) Tam kính cúc: tác giả lấy từ bài Quy khứ lai từ của Đào Tiềm
(đời Đông Tấn, Trung Quốc) trong đó có câu:
Tam kính tựu hoang, tùng cúc do tồn
(Ba lối cũ tuy bỏ hoang nhưng tùng cúc hãy còn).
để nói về sự ẩn dật của các quan xưa.


Cảm Hứng Ngày Thu

Tiêu điều lá rụng đầy sân
Bệnh vừa qua khỏi tâm thần an nhiên
Tôn vinh sách vở thánh hiền
Nước non thu cảm triền miên dâng đầy
Soi gương tóc bạc mà hay
Phù du muôn sự chỉ bày khổ thêm
Vườn xưa cúc nở nhớ thầm
Thuyền đưa hồn mộng đêm đêm giục về

Hải Đà phỏng dịch




Thu Nguyệt Ngẫu Thành

U trai thụy khởi độc trầm ngâm
Án thượng hương tiêu tịnh khách tâm
Tĩnh lý càn khôn kinh vạn biến
Nhàn trung nhật nguyệt trị thiên câm
Nho phong lãnh đạm thì tình bạc
Thánh vực ưu du đạo vị thâm
Độc bãi quần thư vô cá sự
Lão mai song bạn lý dao cầm.

Nguyễn Trãi


Cảm Hứng Đêm Thu

Phòng im thức giấc lặng câm
Lòng người rũ sạch theo trầm khói huơng
Sợ đời biến cố khôn lường
Cảnh nhàn đáng giá nghìn vàng ai ơi
Nho phong xem nhẹ thói đời
Đạo căn giữ vững rong chơi cõi thiền
Đọc xong sách chẳng ưu phiền
Nhìn mai bên cửa an nhiên dạo đàn

Hải Đà phỏng dịch




Thôn Xá Thu Châm

Mãn giang hà xứ hướng đông đinh, 
Dạ nguyệt thiên kinh cửu khách tình. 
Nhất chủng Tiêu quan chinh phụ oán (1)
Tổng tương li hận nhập thu thanh.

Nguyễn Trãi

(1) Tiêu quan: tên một cửa ải xa xôi hiểm trở tại Quan Trung 
phía bắc Trung Quốc. Các đời Đường, Tống xây đồn lũy ở đây để 
chống rợ Thổ Phồn. Cũng trong văn cảnh này, Chinh Phụ Ngâm Khúc,
 thơ Hán văn thể cổ Nhạc phủ của Đặng Trần Côn (đời Lê, đầu thế kỷ 18) 
có hai câu sau đây:
Liên tưởng lương nhân kinh lược xứ
Tiêu quan giốc, hãn hải ngung
(Tưởng chàng giong ruổi mấy niên
Chẳng nơi hãn hải cũng miền Tiêu quan). 


Tiếng Chày Thu Đêm Quê

Tiếng chày văng vẳng đầy sông
Khách ly hương phải động lòng trăng thâu
Tiêu quan chinh phụ niềm đau
Lời ai oán nhập chung sầu tiếng thu

Hải Đà phỏng dịch